تأثیر آلودگی هوا در بارداری
تأثیر آلودگی هوا در بارداری
آلودگی هوا می تواند بر بارداری تأثیر منفی بگذارد و احتمالاً منجر به زایمان زودرس، وزن کم هنگام تولد، مرده زایی یا ناهنجاری های مادرزادی شود. افرادی که در مناطق آلوده زندگی می‌کنند یا در معرض آلودگی هوای داخل خانه ناشی از سمومی مانند: دود سیگار هستند، در معرض خطر پیامدهای منفی بارداری بیشتری قرار دارند.
تأثیر آلودگی هوا بر جنین
تاکنون تمام اثرات بالقوه آلودگی هوا بر جنین شناسایی نشده است. جالب است بدانید آلودگی هوا برای برخی از بارداری‌ها خطرساز است و برای برخی دیگر نیست. هنوز دلیل این امر روشن نیست و هیچ راهی وجود ندارد که از طریق آن متوجه شد چه کسی پیامدهای منفی بارداری را تجربه خواهد کرد، اگرچه قرارگرفتن در معرض آلودگی هوا احتمال خطر را افزایش می‌دهد. برخی از اثرات آلودگی هوا بر جنین عبارت‌اند از:
زایمان زودرس بر اثر آلودگی هوا
در افراد بارداری که در مناطق آلوده ساکن هستند، ریسک زایمان پیش از موعد بیشتر است. زایمان زودرس با خطراتی از قبیل عدم رشد کامل ریه، کم‌وزن بودن نوزاد هنگام ولادت و مرگ وی در حین یا اندکی پس از تولد همراه است. بین اثر آلاینده‌های رایج مانند دی‌اکسید گوگرد، اکسید نیتروژن، دی‌اکسید نیتروژن و ازن و زایمان زودرس رابطه مستقیمی وجود دارد. خطر این آلاینده‌ها طی بارداری‌های بعدی افزایش می‌یابد.
مرده‌زایی
مرده‌زایی به معنای مرگ جنین پس از هفته بیستم بارداری و در ماه‌های پایانی آن است. تحقیقات نشان داده است تأثیر آلودگی هوا بر جنین در سه ماه سوم بارداری زیادتر است.
وزن کم هنگام تولد در اثر آلودگی هوا
آلودگی هوا می‌تواند رشد جنین را با اختلال روبه‌رو کند و سبب شود نوزاد به طرز غیرعادی کوچک متولد شود. در نتیجه نوزادی نارس با بدن و ریه‌های ناکامل به دنیا می‌آید. کم‌وزنی نوزاد عامل خطر برای مشکلات متعدد سلامتی، رشد و مرگ پس از تولد است. آنالیزها نشان می‌دهد دی‌اکسید نیتروژن تأثیر مستقیمی بر کم‌وزن شدن نوزاد دارد.
عوامل و انواع آلودگی بر جنین
- انواع آلاینده‌های هوا
- تأثیر آلودگی هوا بر جنین
- نحوه اثر آلودگی هوا
- چگونه خطرات آلودگی هوا را کاهش دهیم؟
نحوه اثر آلودگی هوا
آلودگی هوا نه‌تنها رشد جنین را با مشکل مواجه می‌کند؛ بلکه سلامت مادر را نیز با خطر روبه‌رو می‌کند. و تاثیرات منفی آلودگی هوا در زنان باردار و جنین آنها بسیار زیاد است. میزان اثر آلاینده‌های هوا به عوامل زیر وابسته است:
- اثر آلاینده‌ها بر سیر تکاملی جنین
- میزان آلودگی و مدت زمانی که جنین با آلاینده‌ها در تماس است.
- آلاینده‌های ویژه
سایر موارد می‌تواند منجر به تقلیل یا ازدیاد اثر این موارد شود. مطالعات حاکی از آن است که در مناطق آلوده تعداد نوزادانی که ناقص به دنیا می‌آیند، بیش از مناطق دیگر است. همچنین دیگر علل خطرساز برای والدین کم‌درآمد مانند قرارگرفتن در معرض نژادپرستی، تغذیه نامناسب، عدم دریافت خدمات پرستار در منزل در دوران بارداری و محیط ناامن زندگی تأثیر آلودگی هوا بر جنین را شدت می‌بخشد.
انواع آلاینده‌های هوا
اقسام مختلف آلودگی هوا درون یا بیرون از خانه عبارت‌اند از:
- آلودگی هوای بیرون ناشی از دود
- آلودگی محیط داخلی و خارجی ناشی از دود سیگار
- مشاغل پرخطر مانند کار با ترکیبات شیمیایی سمی، کار با حیوانات و کار در مناطق صنعتی
- مواد شیمیایی خانگی مانند آزبست
- مواد شیمیایی خطرناک مانند مواد شوینده و تمیزکننده
- موادی که باعث حساسیت می‌شود؛ مانند کپک‌ها
چگونه خطرات آلودگی هوا را کاهش دهیم؟
سطح آلودگی خارج از خانه و محل کار قابل‌کنترل نیست؛ اما راهکارهای زیر برای کاهش اثرات آلودگی هوا می‌تواند مؤثر واقع شود:
- هنگامی که میزان آلودگی هوا بسیار زیاد است؛ مانند زمان آتش‌سوزی، به محل‌های پاک‌تری نقل‌مکان کنید.
- برای جلوگیری از مسمومیت با منوکسید کربن، یک آشکارساز نشت گاز نصب کنید.
- هنگام استفاده از شوینده‌ها و تمیزکننده‌ها ماسک بزنید.
- در داخل خانه سیگار نکشید و به دیگران نیز اجازه این کار را ندهید. از افرادی که سیگار می‌کشند بخواهید قبل از ورود به خانه لباس خود را عوض کنند.
- برای کاهش آلودگی هوای داخل منزل از فیلترهای تهویه هوا با راندمان بالا استفاده کنید.
- در مواقعی که هوا بسیار ناسالم و آلوده است از بیرون رفتن خودداری کنید. کیفیت هوای روزانه به‌ویژه در شهرهای بزرگ از طریق سایت‌ها یا نرم‌افزارها قابل‌دسترسی است.
- با پزشک خود درباره سایر عوامل خطرساز برای جنین صحبت کنید.
اهکارهای حفاظتی ساده مانند ماندن در خانه و استفاده از ماسک‌های دارای فیلتر در صورت خروج از منزل می‌تواند تأثیر آلودگی هوا بر جنین را کاهش دهد.
آلاینده‌های خطرناک در هوا
سطح و نوع آلاینده‌های مختلف هوا در فصل‌های مختلف سال ممکن است تغییر کند. درصورتی‌که آلاینده‌های موجود در هوا بیش از حد مجاز باشد، می‌تواند خطرهای جدی برای مادران بارداری که مدت زیادی در آن هوا تنفس کرده‌اند به دنبال داشته باشد. همچنین بسیاری از خانواده‌ها در فصل سرما از وسایل گرمایشی با سوخت فسیلی مثل بخاری نفتی و گازی در داخل خانه استفاده می‌کنند. سوخت ناقص این وسایل گرمایشی می‌تواند گازهای سمی خطرناکی را در هوای خانه ایجاد کند. نفس کشیدن در هوای آلوده و سمی می‌تواند مشکلات تنفسی برای مادر ایجاد کند و در اکسیژن‌رسانی به جنین تأثیر بگذارد. همچنین مواد سمی موجود در برخی از آلاینده‌ها ممکن است تأثیرهایی مثل نقص‌های اسکلتی و ساختاری در جنین و حتی سقط جنین را به دنبال داشته باشد. بخشی از مواد آلایندۀ موجود در هوای ایران و تأثیر آن بر جنین در زیر آمده است:
مونوکسیدکربن: این گاز از سوختن ناقص سوخت‌های فسیلی آزاد می‌شود. تنفس گاز مونوکسیدکربن که گازی بی‌بو است، می‌تواند باعث کاهش اکسیژن خون و منجر به تنگی نفس، سوزش چشم و مجاری تنفسی شود. استنشاق طولانی‌مدت یا تنفس حجم زیاد گاز مونوکسیدکربن می‌تواند منجر به بیهوشی و حتی مرگ شود. از آنجا که زنان باردار، آسیب‌پذیرتر از افراد عادی هستند، ورود مونوکسیدکربن به خون می‌تواند در روند اکسیژن‌رسانی به جنین اختلال ایجاد کند و آسیب‌هایی را برای جنین داشته باشد.
دیاکسیدگوگرد: یکی از منابع تولید‌کنندۀ این گاز سمی در شهر‌ها خودرو‌ها هستند. تنفس دیاکسیدگوگرد می‌تواند موجب نارسایی تنفسی و کاهش سیستم دفاعی ریه‌ها در مادر شود. کاهش سیستم دفاعی ریه در زنان باردار می‌تواند آنها را در معرض ابتلا به عفونت‌های ریوی قرار دهد.
ذرات معلق: در صورت افزایش سطح ذرات معلق در هوا این ذرات می‌تواند تأثیرهای منفی بر سلامت مادر باردار و جنین داشته باشد. ذرات معلق موجود در هوای آلوده که در حد هشدار است، می‌تواند منجر به مشکلات تنفسی برای مادرشود. همچنین این ذرات باعث کاهش اکسیژن‌رسانی به جنین و ایجاد نقص‌های ساختاری و اسکلتی یا حتی سقط می‌شود.
اُزُن: گازهای تاسیسات صنعتی و نیروگاه‌ها ممکن است حاوی ازن باشد یا باعث به وجود آمدن آن شود. تنفس ازن ممکن است باعث درد قفسه سینه، سرفه، گرفتگی ریه و سوزش گلو شود. اگر فرد در مدت طولانی در معرض ازن قرار بگیرد، ممکن است بافت ریۀ او دچار زخم دائمی شده یا حتی به سرطان ریه مبتلا شود. گاز ازن باعث وخیم‌تر شدن برونشیت و آسم نیز می‌شود. صدمه دیدن ریه می‌تواند باعث کاهش اکسیژن دریافتی شود و در زنان باردار ممکن است اکسیژن مورد نیاز جنین تأمین نشود.
آزبست: لنت ترمز وسایل نقلیه، کارخانه‌‌های صنعتی و نساجی‌ها می‌تواند منابع آزاد کردن آزبست باشد. تنفس آزبست ممکن است به آزبستور و مزوتلیوما منجر شود. ابتلا به این بیماری‌ها در دوران بارداری بسیار خطرناک است و ممکن است باعث تنگی نفس و کاهش وزن زن باردار و بروز مشکل در روند رشد جنین گردد. مزوتلیوما ممکن است تا مدت‌ها تشخیص داده نشود و با کاهش حجم ریه، مشکلات زیادی به وجود آورد. در هوای آلوده معمولاً سطح آزبست در بخش‌های پرترافیک شهری خیلی بالاتر است.
آرسنیک: آرسنیک عنصری طبیعی است که استفاده‌های مختلفی دارد. به عنوان مثال می‌توان به استفاده از آنها در علف‌کش‌ها و سموم دفع آفات گیاهی اشاره کرد. اگرچه سطح آرسنیک موجود در هوا چندان زیاد نیست، اما افزایش ترکیبات آرسنیک در هوا یا تماس طولانی‌مدت با آن ممکن است باعث افزایش تولد کودکان با نقص‌های مادرزادی یا تولد نوزادان کم‌وزن شود. گرد و غبار و ذرات معلقی که از سمت مزارع یا شهرهای صنعتی به مناطق مسکونی می‌آیند ممکن است حاوی ذرات آرسنیک باشد.
