سرطان تخمدان
سرطان تخمدان ؛ عوامل موثر، علائم و انواع روشهای درمان
سرطان تخمدان به هر نوع رشد سلولهای سرطانی که در تخمدان انجام شود، گفته می‌شود. این سرطان پنجمین علت مهم مرگ زنان بر اثر سرطان است. در میان سرطانهایی زنانه یعنی سرطان رحم، دهانه رحم و تخمدانها، سرطان تخمدان بالاترین نرخ مرگ و میر را دارد.
در سال ۲۰۱۷ حدود ۲۲۴۴۰ زن انتظاری می‌رود که تشخیص سرطان تخمدان در آنها داده شود و انتظار می‌رود حدود ۱۴۰۸۰ نفر جان خود را بر اثر این بیماری از دست بدهند.
علائم سرطان تخمدان
اغلب سرطانها در سلولهای اپیتلیوم یا پوشش بیرونی تخمدان شروع می‌شود. در مراحل اولیه علائم بسیار کمی وجود دارد یا اصلا وجود ندارد.
علائم ممکن است مشابه با بیماری‌های دیگر همچون سندرم پیش از قاعدگی (PMS)، سندرم روده تحریک پذیر (IBS) یا یک مشکل مثانه موقت باشد.
تفاوت عمده میان سرطان تخمدان و اختلالات ممکن دیگر بدتر شدن علائم به تدریج است.
علائم اولیه سرطان تخمدان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- درد در لگن
- درد کمر
- سوزش سردل یا سوهاضمه
- احساس سیری به طور مرتب موقع غذا خوردن
- تغییر در عادات روده همچون یبوست
به مرور که سرطان پیش می‌رود، ممکن است این علائم نیز وجود داشته باشد:
- تهوع
- کاهش وزن
- تنگی نفس
- خستگی
- کاهش اشتها
اگر شخصی نفخ، فشار یا درد در شکم یا لگن را بیش از چند هفته تجربه کند باید فورا به پزشک مراجعه کند.
عوامل ایجاد سرطان تخمدان
سرطان تخمدان وقتی رخ می‌دهد که سلولها به سرعت تقسیم می‌شوند و به صورت خارج از کنترل افزایش می‌یابند.
با این حال، اینکه چرا دقیقا این اتفاق می‌افتد، هنوز بر ما روشن نیست.
عوامل خطر زیر با احتمال بروز بیشتر این بیماری مرتبط هستند:
سابقه خانوادگی
زنانی که با افراد مبتلا به سرطان تخمدان یا سرطان سینه ارتباط نزدیک دارند، در مقایسه با زنان دیگر به احتمال بیشتری در معرض خطر هستند.
غربالگری ژنتیکی می‌تواند تعیین کند که آیا شخص ژنهای خاصی که با افرایش خطر مرتبط هستند، در خورد دارد یا خیر.
سن
اغلب موارد سرطان تخمدان پس از یائسگی رخ می‌دهد و بویژه در زنانی که بالای ۶۳ سال سن دارد و کمترین میزان آن در زیر ۴۰ سال رخ می‌دهد.
تعداد موالید
زنانی که بیش از یک یا چند حاملگی کامل دارند، بویژه قبل از سن ۲۶ سالگی خطر کمتری دارند.
حاملگی‌های بیشتر خطر را کاهش می‌دهد. تغذیه با شیر مادر نیز ممکن است خطر را کاهش دهد.
قرص های ضد بارداری
استفاده ازقرصهای ضد بارداری برای حداقل ۳ تا ۶ خطر ابتلا را کاهش می‌دهد. هر چقدر بیشتر استفاده شود، خطر نیز کمتر ظاهر می‌شود.
استفاده از هورمون تزریقی پیشگیری از بارداری، داروهای مدروکسی پروژسترون استات به خصوص برای ۳ سال یا بیشتر، خطر بیشتری را کاهش می‌دهد.
باروری یا درمان نازایی
داروهای باروری با افزایش خطر ابتلا به سرطان تخمدن مرتبط هستند بخصوص در زنانی که بیش از یک سال بدون بارداری از آنها استفاده کرده‌اند. کسانی که نابارور هستند نیز ممکن است خطر ابتلای بیشتری نسبت به کسانی که نازا نیستند که این ممکن است به دلیل انجام نشدن بارداری باشد.
سرطان سینه
زنانی که در آنها سرطان سینه تشخیص داده شده، شانس بیشتری برای تشخیص سرطان تخمدان دارند.
به همین دلیل، زنانی که سرطان سینه در آنها تشخیص داده شده است و آنهایی که ژن BRCA1 یا BRCA2 آنها مثبت است ممکن است که برداشتن یک کیست تخمدان را به عنوان یک درمان پیشگیرانه انتخاب کنند.
هورمون درمانی
HRT یاهورمون درمانی به میزان جزئی باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان تخمدان در زنان می‌شود.
این خطر با ادامه طولانی مدت هورمون درمانی افزایش می‌یابد و با توقف درمان خیلی زود به وضع نرمال بر می‌گردد. درمان آندروژن همچون استفاده از دارو، دانازول نیز ممکن است خطر ابتلا را افزایش دهد.
چاقی و افزایش وزن
چاقی و افزایش وزن باعث افزایش خطر ابتلا به بسیاری از سرطانها می‌شود. سرطان تخمدان در زنانی که شاخص توده بدنی (BMI) بالای ۳۰ دارند، شایعتر است.
جراحی زنان و زایمان
جراحی بر روی اندامهای تولید مثلی خطر ابتلا به سرطان تخمدان را کاهش می‌دهد. در زنانی که بستن لوله‌ها انجام شده، خطر ابتلا تا دو سوم کاهش می‌یابد. هیسترکتومی نیز مممکناست خطر را تا یک سوم کاهش دهد.
اندومتریوز
زنانی که اندمتریوز دارند حدود ۳۰ درصد خطر افزایش ابتلا به سرطان در مقایسه با زنان دیگر افزایش می‌یابد.
مراحل سرطان تخمدان
اگر سرطان تخمدان تشخیص داده شود، مرحله بعد تعیین مرحله و درجه بندی سرطان است.
مرحله سرطان به میزان گسترش آن اشاره دارد. روشهای متفاوتی برای مرحله بندی سرطان وجود دارد. جامعه سرطان آمریکا از سیستم ۴ مرحله‌ای استفاده می‌کند.
مرحله ۱: سلولهای سرطانی تنها بر یک یا هر دو تخمدان اثر دارند و به جاهای دیگر نرسیده‌اند.
مرحله ۲: سرطان بر هر دو تخمدان و داخل اندامهای دیگر همچون رحم، لوله‌های فالوپ، مثانه یا مقعد تاثیر می‌گذارد.
مرحله ۳: سرطان بر یک یا هر دو تخمدان و پوشش شکم یا گره‌های لنفاوی در پشت شکم اثر می‌گذارد.
مرحله ۴: سرطان به بخشهای دیگر بدن، خارج از حفره صفاقی انتشار یافته است. این حفره شامل شکم و لگن است. مناطقی که ممکن است در حال حاضر تحت تاثیر قرار بگیرند عبارتند از کبد، طحال و مایع اطراف ریه‌ها.
شناسایی مرحله و درجه سرطان به پزشک برای تصمیم گیری در رابطه با بهترین روش درمانی کمک خواهد کرد.
البته مرحله و درجه سرطان تخمدان به تنهایی نمی‌تواند میزان رشد و گسترش آن را پیش بینی کند.
تشخیص سرطان تخمدان
پزشک معالج معاینه لگنی را انجام می‌دهد و برای هر گونه ناهنجاری قابل لمس در رحم یا تخمدان آن را بررسی می‌کند.
همچنین سابقه خانوادگی و شرح حال پزشکی بیمار نیز بررسی خواهد شد.
ازمایشات زیر به تشخیص سرطان تخمدان کمک خواهد کرد.
آزمایش خون: بررسی برای سطوح شاخصی بنام CA-125.
عکسبرداری: سونوگرافی زنان، MRI یا سی تی اسکن نیز ممکن است استفاده شود.
لاپاروسکوپی: لاپاروسکوپ لوله‌ای نازک است که در انتهای خود یک دوربین دارد و این دوربین از طریق یک برش کوچک در پایین شکم وارد فضای شکمی می‌شود. این وسیله به پزشک اجازه می‌دهد تا تخمدانها را ببیند و در صورت نیاز یک نمونه از بافت را بردارد.
کولونوسکوپی: اگر یبوست یا خونریزی از رکتوم وجود داشته باشد ممکن است که استفاده از کولونوسکوپی برای بررسی روده بزرگ یا رکتوم لازم باشد.
آسپیراسیون مایع شکمی: اگر شکم بیمار متورم شده باشد، ممکن است باعث ایجاد مایع شود که می‌توان با استفاده از یک سوزن ریز مقداری از مایع درون شکم را برای بررسی برداشت.
بیوپسی یا نمونه برداری: روش معمول برای تشخیص سرطان است که در این روش تومور یا بخشی از تومور برای بررسی وجود سلولهای سرطانی برداشته می‌شود.
درمان
درمان سرطان تخمدان شامل جراحی، شیمی درمانی، پرتودرمانی، درمان هورمونی یا درمان درمان هدفمند است. اغلب بیش از یک روش درمانی استفاده می‌شود. نوع درمان بستگی به چندین عامل دارد از جمله نوع سرطان تخمدان، مرحله و درجه آن و همچنین وضعیت سلامتی بیمار.
جراحی
در اکثر موارد، برای برداشتن سرطان از جراحی استفاده می‌شود. این روش اغلب اوقات نخستین گزینه است. شدت جراحی بستگی به مرحله سرطان دارد.
سالپینگو افورکتومی: این جراحی برای برداشتن تخمدانها و لوله‌های فالوپ انجام می‌شود.
هیسترکتومی: جراح رحم و همه بافت باقیمانده اطراف را که تحت تاثیر قرار گرفته، بر می‌دارد. اگر فقط رحم برداشته شود، هیسترکتومی جزئی اطلاق می‌شود. در زنان پیش از دوره یائسگی، پس از استفاده از این روش، فورا یائسگی آغاز می‌شود.
برداشتن گره لنفاوی: جراح گره‌های لنفاوی در لگن و نزدیک به آئورت را بر می‌دارد.
جراحی سیتورداکتیو یا کاهش تومور: اگر سرطان فراتر از ناحیه لگن پیش رفته باشد، جراح تا جای ممکن بافت سرطانی را کاهش خواهد داد. این ممکن است شامل بافت مثانه و اندامهای دیگر هم شود.
این روش می‌تواند به بهبود علائم کمک کند و باعث اثرگذاری بیشتر شیمی درمانی شود.
شیمی درمانی
شیمی درمانی استفاده از داروهای خاص برای تخریب سلولهای سرطانی است. داروهای شیمیایی موادی را که برای سلولهای سرطانی سمی است، تحویل می‌دهد. این داروها از تقسیم و رشد سلولهای سرطانی جلوگیری می‌کنند.
شیمی درمانی برای هدف قرار داردن سلولهای سرطانی که جراح نمی‌تواند آنها را بردارد یا جراحی روی آن انجام نشود، استفاده می‌شد.
معمولا درمان شامل استفاده از ۳ تا ۶ جلسه شیمی درمانی یا دوره است. ۳ تا ۴ هفته بین جلسات وقفه ایجاد خواهد شد تا بدن بتواند خودش را بهبود دهد. اگر سرطان برگردد یا دوباره شروع به رشد کند، شیمی درمانی ممکن است دوباره انجام شود.
شیمی درمانی هدفمند
داروهای جدیدتر می‌توانند بطور مستقیم مسیرها یا عملکرد سلولهای سرطانی را هدف قرار دهند. این داروها شامل بواسیزوماب (آواستین) و اولاپاریب (لینپرازا) است.
برخلاف شیمی درمانی سنتی، این داروها صدمه به سلولهای سالم را به حداقل می‌رسانند. این روش اثرات جانبی را کاهش خواهد داد.
عوارض جانبی شیمی درمانی
شیمی درمانی سلولهایی را که در حال تقسیم سریع هستند، هدف قرار می‌دهد. متاسفانه، سلولهای در حال تقسیم سریع همانند گلبولهای سفید و قرمز و فولیکولهای مو نیز تحت تاثیر این درمان قرار خواهند گرفت.
شدت و نوع عوارض جانبی به نوع دارو، تعداد درمانها و بعضی جنبه‌های بیمار و وضعیت سلامت کلی وی بستگی دارد. عوارض جانبی محتمل شامل:
- تهوع، استفراغ
- اسهال
- ریزش مو
- کاهش اشتها
- زخمهای دهانی
- کم خونی
- عفونت که به دلیل کاهش گلبولهای سفید خون به وجود می‌آید.
سلولهای سالم آسیب دیده معمولا پس از اتمام دوره درمان، خودشان را ترمیم خواهند کرد و عوارض جانبی خیلی زود رفع خواهد شد.
پیگیری شیمی درمانی
آزمایشهای پیگیری همچون آزمایش خون و اسکن تصویری، مشخص خواهد کرد که درمان تا چه مرحله‌ای پیش رفته است.
اگر سرطان پس از شیمی درمانی هنوز وجود داشته باشد، پزشکان درمانهای دیگری را جایگزین خواهند کرد.
هورمون درمانی
هورمون درمانی (HT) ممکن است به منظور جلوگیری از رسیدن استروژن به سلولهای سرطانی به برنامه ریزی درمانی اضافه می‌شود. قطع تامین استروژن، رشد سلولهای سرطانی را کاهش خواهد داد.
هورمون درمانی ممکن است شامل گزرلین (زولودکس)، لوپرولید (لوپرون) یا مهارکننده آروماتاز باشد.
پرتو درمانی
پرتو درمانی معمولا کمتر برای درمان سرطان تخمدان استفاده می‌شود. این روش درمانی معمولا در صورت وجود رگه‌های کوچک سرطان در سیستم تناسلی یا درمان علائم سرطان پیشرفته استفاده می‌شود.
چشم انداز
جراح برای موفقیت بیشتر، درمان پیگیری را انجام خواهد داد. اگر تستهای آزمایشگاهی نشان دهد که سلولهای سرطانی از بین رفته‌اند، سرطان در حال بهبودی است.
درمان موفق امکان پذیر است اما بستگی به مرحله‌ای که سرطان در آن تشخیص داده شده دارد.
نرخ بقا برای سرطان اغلب به عنوان به احتمال نسبی زنده مانی برای ۵ سال یا بیشتر پس از تشخیص اولیه اندازه گیری می‌شود.
چشم انداز بسته به مرحله متفاوت است:
- مرحله ۱، نرخ بقای ۵ ساله، ۹۰ درصد است.
- مرحله ۲، ۷۰ درصد
- مرحله ۳، ۳۹ درصد
- مرحله ۴، ۱۷ درصد
به همین دلیل حضور در کلیه روشهای غربالگری مهم است و به پزشک برای مشاهده هر نوع علامتی کمک خواهد کرد.
انواع سرطان تخمدان
حدود ۳۰ نوع سرطان تخمدان وجود دارد و بوسیله نوع سلولی که در آن سرطان شروع می‌شود، نوع آن تعیین می‌گردد.
اینها در سه گروه اصلی هستند
- تومورهای اپی تلیال: این تومورها در سلولهای پوششی سطح تخمدان رشد می‌کنند. آنها بیشترین شیوع را دارند و خطرناکترین نوع هستند، در حدود ۸۵ تا ۹۰ درصد موارد سرطان تخمدان زنان بوجود می‌آیند.
- تومورهای سلول بنیادی: این نوع تومور در سلولهایی که سلولهای جنسی را بوجود می‌آورند، رخ می‌دهد. آنها اغلب اوقات خوش خیم هستند و در مواردی که تبدیل به سرطان می‌شوند، تا ۹۰ درصد می‌توان آنها را درمان کرد.
- سرطان صفاقی اولیه: این مورد شبیه به سرطان اپیتلیال است اما با برداشتن تخمدان، تحت تاثیر قرار نمی‌گیرد.
نوع سرطان تخمدان، درمان شخص، علائم و احتمال زنده مانی را مشخص می‌کند.
سرطان تخمدان به طور خلاصه
- این سرطان سالانه ۲۲۰۰۰ زن را در ایالات متحده گرفتار می کند.
- عوامل خطرزا برای ابتلا به این سرطان شامل، سابقه خانوادگی، سن بالا، سابقه تولید موالید و چاقی است.
- گزینه‌های درمانی شامل جراحی، پرتو درمانی و شیمی درمانی است.
- اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شود، ۹۴ درصد احتمال زنده مانی برای حداقل ۵ سال وجود خواهد داشت.
